هر کوچه یک حسینیه | کوچه به کوچه عشق تو را جار می‌زنم

المیرا منشادی | شهرآرانیوز؛ اگر کسی سال گذشته می‌گفت قرار است این روزگاران را به چشم ببینیم و زندگی کنیم، باورش برایمان خیلی سخت بود، اما این روزگار را هم دیدیم و ویروس کرونا خیلی‌ها را از برگزاری یک مراسم ساده سوگواری هم محروم کرد؛ هرچند که محرم دورهمی‌های خانوادگی نیست، همدیگر را در آغوش گرفتن و دیدار‌ها را تازه کردن نیست که بگوییم کرونا آمد و باید متوقف شود، محرم میراث ما شیعیان است. میراثی که معتقدیم باید حفظ شود و ماندگار. برای ما شیعیان و دوستداران اهل‌بیت (ع) همان سال ۶۱ هجری است و کل دنیا برایمان کربلا...

 

درست است که حال‌وهوای محرم امسال از همان روز‌های ابتدایی و حتی قبل از آن با سال‌های گذشته فرق می‌کند و دیگر صدای سنج و طبل و دسته‌جات را کمتر از کوی و برزن می‌شنویم، اما عاشقان اباعبدا... (ع) باز هم اجازه ندادند فریاد مظلومیت حسین (ع) پس از ۱۴۰۰ سال خاموش شود و در این شرایط هم با رسم‌های نوین و ابتکاری به برپایی عزاداری اقدام کردند تا پرچم مظلومیت فرزند فاطمه (س) زمین نیفتد و چراغ عزاداری آن امام کم‌رنگ و کم‌سو نشود.

 

بر همین اساس امسال قرار بر این شد که در پویشی بزرگ، محرم با روضه‌های خانگی منزل به منزل اتراق کند، ولی در شکوهی عظیم‌تر. در شب اول محرم هشتگ «هر خانه یک حسینیه» به هشتگ «هر خیابان یک حسینیه» تبدیل شد و این گفته امام خمینی (ره) مبنی بر اینکه «هر مکتبی هیاهو می‌خواهد» مصداق پیدا کرد.

 

چند روز مانده به شروع ماه محرم و عزای حسینی، تصمیم ستاد ملی مبارزه با کرونا بر این شد که مراسم عزاداری در فضای مسقف برگزار نشود، اما از آنجا که شور حسینی در دل بچه‌شیعه نهفته است، امسال شیرین‌ترین محرم قرن را شاهد هستیم. مصداق این حرفمان هم برپایی حسینیه و تکیه‌های خیابانی است. گویا امسال کوچه‌ها و خیابان‌ها هم روضه‌خوان شده‌اند!
این هفته سری به کوچه‌پس‌کوچه‌های منطقه قدیمی‌مان زده‌ایم تا از برگزاری این پویش خودجوش مردمی برایتان بگوییم.

 

 

امسال مظلومیت شهدای کربلا بیشتر از پیش به چشم می‌آید و عزاداران به دلیل رعایت موازین و آیین‌نامه‌های بهداشتی از اجتماعات کوچک منع شده‌اند. زیرا کرونا برای شیوع بیشتر حد و مرزی نمی‌شناسد. درست است که بنابر دستورالعمل ستاد ملی مقابله با کرونا و حفظ آیین‌نامه‌های بهداشتی، دسته‌های عزاداری از حضور در خیابان منع شده‌اند، اما با طرح ایجاد حسینیه‌ها در خیابان صدای عزای حسین (ع) در گوشه‌گوشه شهر، حتی در گذر از پیاده‌رو‌ها هم جاری است!

 

یکی از این روضه‌خوانی‌ها در خیابان بیهقی است. روضه‌ای بی‌ریا که علاقه‌مندان زیادی دارد، اما امسال به دلیل پیروی از دستورالعمل‌های بهداشتی، این روضه با سبک و سیاق دیگری برگزار می‌شود. اگر سری به خیابان بیهقی زده باشید، قسمتی از پیاده‌رو را سیاه‌پوش و در حصار پارچه‌های سیاه می‌بینید.
این تنها یکی از خانه‌های روضه‌خوانی است که در قالب پویش مردمی «هر خیابان یک حسینیه» امسال مراسم خود را در پیاده‌رو جلو منزل برگزار می‌کند که اتفاقا پرشورتر از سال‌های گذشته بود و استقبال اهالی محله برای حضور در مراسم بیشتر از قبل.

 

شیران، بانی برگزاری این روضه سیدالشهدا (ع)، می‌گوید: امسال دلمان خوش نیست. یعنی کرونا و مرگ هم‌وطنان و خطری که بیخ گوش تک‌تک ماست و شاید از هرکدام ما یک‌نفر به آمار فوتی‌ها بیفزاید، نمی‌گذارد دلمان خوش باشد. امسال همه ما باید با رعایت آیین‌نامه‌های سخت‌گیرانه به مقابله با کرونا بپردازیم. ما می‌دانیم جمع ما که بالای ۱۰ نفر باشد و فاصله‌هایمان که کمتر از ۲ متر شود، کرونا راحت‌تر از آنچه که فکر کنیم، از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند و آن وقت آمار‌های ابتلا و بستری و فوت بالا می‌رود. پس امسال را این‌گونه به عزای سرور و سالارمان نشسته‌ایم تا هم عزاداری کنیم و هم آیین‌نامه‌های بهداشتی را رعایت کرده باشیم.

 

محله کشمیری‌ها یکی از محله‌هایی به شمار می‌رود که از دیرباز در هر مناسبتی پیش‌قدم می‌شود. از گرامی نگه داشتن ولادت‌ها و جشن‌های بزرگ در طول سال با چراغانی و ریسه‌بندی گرفته تا محترم شمردن سوگواری برای سالار شهیدان و کاروان مصیبت‌دیده کربلا که با سیاه‌پوش کردن خیابان‌ها و دیوار‌های کوچه‌پس‌کوچه‌ها انجام می‌شود.

 

امسال، اما حال‌وهوای این محله قدیمی کمی متفاوت‌تر است. عده‌ای از اهالی پایین‌خیابان در محله کشمیری‌ها، کوی میر دست‌به‌کار شده‌اند، قفل انباری‌ها را باز کرده‌اند و پرچم‌های سیاه محرم را بیرون آورده‌اند، گردوخاکشان را گرفته‌اند و با وسواس به در و دیوار‌های محله نصب کرده‌اند. این مردم با زبان پارچه‌های سیاه و پرچم و عکس‌ها می‌خواهند بگویند هرطور شده است، از حریم محرم دفاع خواهند کرد و جلوه‌هایش را به کوچه و خیابان می‌آورند تا این میراث را زنده نگه دارند.

 

مسئول فرهنگی مؤسسه بیت‌الصادق (ع) که خود به ویروس کرونا مبتلا شده است و در قرنطینه خانگی به سر می‌برد، با اشاره به اینکه قرار نیست روضه‌های خانگی و عزاداری در این محله کم‌رنگ شود، بلکه امسال پرشورتر از هر سالی برگزار می‌شود، می‌گوید: درست است که باید در این روز‌های سخت سلامتی خود را حفظ کنیم و جامعه را به خطر نیندازیم، اما محرم و عزای حسینی چیز دیگری است. نمی‌شود عزاداری را به ماه بعد یا به فضای مجازی برد. باید این میراث به سبک و سیاق خود، یعنی روضه‌خوانی و ذکر مصیبت، برگزار شود. به همین سبب تصمیم گرفتیم که مراسم‌های عزاداری را محدود، اما پرشور برگزار کنیم.

 

سیدجعفر کشمیری ادامه می‌دهد: روضه‌های خانگی را تعطیل نکردیم، بلکه چند روضه قدیمی در محله را با هم ادغام کردیم و ساعات آن را کاهش دادیم. همچنین برخی از هیئت‌ها و روضه‌ها که در دهه‌های ابتدایی محرم نذورات داشتند و باید مواد اولیه نذرشان را می‌پختند و توزیع می‌کردند، زمانی که فهمیدند به دلیل شیوع ویروس کرونا پخت و توزیع غذای گرم ممنوع شده است، آستین همت بالا زدند و مواد اولیه نذورات خود را بین نیازمندان توزیع کردند.

 

 

یکی از نوآوری‌هایی که امسال برای برگزاری مراسم عزای حسینی انجام شد و در منطقه ما نیز به‌واسطه چند هم‌محلی سوخته‌دل انجام می‌شود، پویش «هر خانه یک پرچم» است. در این پویش هر خانه با نصب پرچمی سیاه بر سردرش در سیاه‌پوش کردن شهر نقشی ایفا کرد. به‌طوری‌که اگر از سطحی بالاتر از دیوار‌های کوچه و خیابان‌های منطقه، چهره کوچه‌ها و خیابان‌ها را نگاه کنید، سیاه‌پوشی هر کوی و برزن را خواهید دید که جلوه دیگری به منطقه داده است.

 

یکی از محله‌هایی که این نوآوری را بر در و دیوارش می‌توانیم ببینیم، محله عیدگاه است. اهالی این محله قدیمی که با باور اینکه همیشه محله عیدگاه خاستگاه و میزبان بزرگ‌ترین و معروف‌ترین تکیه‌ها و حسینیه‌های محلی بوده است، امسال در قالب این نوآوری تمامی محله را غرق در شور عزاداری سرور و سالار شهیدان کرد‌ه‌اند. پرچم‌هایی که بر سردر منازل نصب شده‌اند، «من عاشق حسین (ع) هستم»، «خدایا من حسین (ع) را دوست دارم» و... است. حتی برخی از خانه‌ها تنها یک پرچم سیاه کوچک را مقابل در ورودی نصب کرده‌اند. کاری که شاید سال‌های گذشته به این شکل انجام نمی‌دادند. آن‌ها معتقدند که همین پرچم کوچک هم می‌تواند نشانه‌ای از غم و ماتم مردم از فرارسیدن ماه محرم و اقامه عزا برای امام حسین (ع) و یاران مظلومش باشد.

 

 

در ابتدای محرم هیئت‌های کوچک، اما پررونق چند محله اعلام کردند که امسال به دلیل سقف کوتاه هیئت و حسینیه، مراسم عزاداری برای سیدالشهدا (ع) را برگزار نمی‌کنند و این خبر، داغی مضاعف بود بر دل عاشقان حسینی، اما باز هم برای عزاداری در یک حرکت نوآورانه تکیه سیار را در دل خیابان‌ها و کوچه‌ها به راه انداختند تا آن‌هایی که دلشان به عشق حسین (ع) و یارانش در کربلا گره خورده است، اما امسال به دلایلی نمی‌توانند در عزاداری‌های محلی شرکت کنند، بتوانند در این غم و سوگواری شرکت کنند و بی‌بهره نمانند.
در این پویش مردمی، مداحی و روضه‌خوانی برای اهل‌بیت (ع) از طریق بلندگو یا به‌صورت زنده توسط کاروان انجام می‌شود.

 

این طرح از سوی بسیاری از افراد سالمند و همچنین کسانی که شرایط حضور در مراسم‌ها و تکیه‌های خیابانی را ندارند، استقبال شده است. مداحان بنام نیز با حضور در این مراسم رنگ و بوی خاصی به فضای ساکت برخی از خیابان‌های منطقه بخشیده‌اند.
مسیر حرکت این کاروان‌ها مشخص نیست و هرشب بعد از اذان مغرب و عشا در سراسر منطقه و اطراف حرم مطهر رضوی می‌چرخند.

 

ناصری، مسئول یکی از این کاروان‌ها، می‌گوید: سالیان سال مردم می‌آمدند هیئت تا روضه بشنوند، امسال ما آمده‌ایم به در خانه‌هایشان تا آنان روضه گوش کنند و در عزاداری سیدالشهدا (ع) شرکت کنند. ما فعالیتمان را در بوق و کرنا نمی‌کنیم. چون نیتمان این است که روضه‌خوانی امام حسین (ع) و ذکر مصیبت کاروان اهل‌بیت (ع) در کربلا حتی در این ایامی که به دلیل شیوع ویروس کرونا مردم به خانه‌نشینی مجبور شده‌اند، به گوش همه برسد.
وی می‌افزاید: وقتی کسی ببیند یک مداح بدون تکلف در گوشه‌ای از کوچه مشغول روضه‌خوانی است، بلافاصله خود را به این مجلس می‌رساند تا از همان‌جا بتواند روضه سیدالشهدا (ع) را دنبال کند. مردم از این ایده ساده و باصفا بسیار استقبال کرده‌اند.

 

 

 

مقام معظم رهبری در آستانه ماه محرم مردم و عزاداران حسینی را به یاری نیازمندان طلبیدند و درخواست کردند تا مردم در صورت امکان، نذری‌های خود را به سمت کمک به نیازمندان در قالب «کمک‌های مؤمنانه» سوق دهند. پویش «هر هیئت یک خدمت» در راستای لبیک‌گویی به این دعوت ایجاد شد، اما تنها هدف خود را در زمینه توزیع نذری محدود نکرد و فراتر از آن برای کمک‌های دیگر نیز هیئتی‌ها را به مشارکت طلبید. هیئت‌های عزاداری در ایام محرم به‌دلیل شیوع ویروس کرونا، خدمات بسیاری ازجمله تهیه ارزاق برای نیازمندان، توزیع اقلام بهداشتی مانند ماسک و مایع ضدعفونی، تهیه آب‌میوه برای کادر درمان، حضور گروه‌های جهادی در بیمارستان‌ها و... را در دستورکار دارند.

 

 

تمام ما به خاطر داریم که از اسفندماه سال گذشته و زمانی که خبر شیوع بیماری کرونا در کشور پیچید، کادر درمان در خط اول مقابله با این بیماری ایستادند و بسیاری از آن‌ها نیز جان خود را در این مسیر از دست دادند. امسال برخی از هیئت‌های مذهبی و حتی روضه‌های خانگی این افراد را فراموش نکردند. آن‌ها که تا سال گذشته بعد از روضه‌خوانی در روز‌های تاسوعا و عاشورای حسینی با پخت غذا و توزیع آن در بین عزاداران نذر خود را ادا می‌کردند، امسال تصمیم گرفتند تا با هماهنگی با مسئولان مربوط با خرید گان و ماسک و اهدای آن به بیمارستان‌ها نذر خود را به شکل دیگری ادا کنند.

 

یکی از افرادی که مراسم روضه‌خوانی در ۳ روز پایانی دهه اول محرم داشته و امسال مبلغ برپایی مراسم عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) را با خرید غذا و اهدای آن در روز عاشورا به کادر درمان ادا کرده است، می‌گوید: امام حسین (ع) در واقعه کربلا غریبانه همراه با خانواده و نزدیکان خود برای اشاعه دین به شهادت رسید. در ۶ ماه گذشته شاهد بودیم که چگونه پزشکان و پرستاران برای مقابله با ویروس کرونا از جان خود گذشتند و حتی برخی از آن‌ها این ویروس را ناخواسته به خانواده خود منتقل کردند و در غربت بدون اینکه اسم و رسمی از آن‌ها به‌جا بماند، جان خود را از دست دادند. برای تشکر از این افراد وظیفه خود می‌دانستم تا قدمی هرچند کوچک بردارم.

 

 

 

«حسینیه علی‌اکبری‌های نوغان» همراه با ۲ هیئت محبان حضرت علی‌اکبر (ع) و محصلین متوسل به ائمه اطهار (ع) امسال به شکل دیگری میزبان عزاداران حسینی بود. این ۳ هیئت با همکاری هم شب‌های دهه اول محرم در محوطه بیرونی حسینیه علی‌اکبری‌های نوغان مراسم عزاداری را برگزار کردند که شامل قرائت زیارت عاشورا، سخنرانی و مداحی بود. جالب اینجاست با وجود اینکه فضای بیرونی آماده میزبانی از عزاداران بود، جمعیت عزاداران به حدی زیاد بود که بعد از گذشت تنها ۳ شب از برنامه رایزنی برای گسترش مکان با شهرداری انجام شد. نقطه قوت این مراسم حضور مداحان همین محله برای نوحه‌خوانی بود. مراسمی که در روز‌های تاسوعا و عاشورای حسینی از شور بیشتری برخوردار بود. به‌طوری‌که حتی مسئولان برگزاری آن چنین جمعیت و استقبالی را تصور نمی‌کردند.

ازجمله نوآوری‌هایی که امسال بسیار به چشم آمد، پویش «هر کوچه یک حسینیه» است که ابتدا توسط سیدامیر حسینی، مداح اهل‌بیت (ع)، شکل گرفت. او این کار را با هدف آوردن روضه‌های خانگی به کوچه‌ها آغاز کرد. چون ستاد ملی کرونا برگزاری مجالس در فضا‌های مسقف را ممنوع کرد و این مصوبه می‌توانست بستری برای تعطیلی این روضه‌ها باشد.

 

این مداح اهل‌بیت (ع) اولین مراسم خود را در جوار منزل شهیدان آغاز کرد. او ابتدا پستی در فضای مجازی منتشر کرد و مداحان سرشناس را برای شرکت در این پویش دعوت کرد و بعد نوشت: «کوچه به کوچه عشق تو را جار می‌زنم. از همه روضه‌خوان‌ها دعوت می‌کنم تا پای کار روضه‌های خانگی و محلی بیایند.»
در این مجالس مداحان به در خانه خانواده‌های شهدا می‌روند و از آن‌ها دعوت می‌کنند تا در یک جلسه کوتاه روضه شرکت کنند. این مجلس کاملا بدون تکلف است. صندلی ساده‌ای منبر مداح است و خواندن روضه‌خوان با یک سیستم صوتی ابتدایی آغاز می‌شود. مداح با یک «بسم‌ا... الرحمن الرحیم» و «صلی‌ا... علیک یا اباعبدا...» آغاز می‌کند و صدای این روضه موجب می‌شود تا همسایه‌ها از پنجره‌ها دنبال منشأ صدا بگردند.

 

 

ماه محرم امسال به دلیل شرایط کرونایی، کشور حال‌وهوای متفاوتی پیدا کرد و شاهد ممنوع شدن بسیاری از برنامه‌ها ازجمله حرکت دسته‌های عزاداری به سمت حرم مطهر رضوی (ع) بودیم، اما بچه‌هیئتی‌ها و مردم نشان دادند که در همین فضا هم می‌توان با استفاده از ایده‌ها و ابتکار‌های عزاداری حضرت اباعبدا... (ع) را با هدف حفظ شعائر دین و با رعایت آیین‌نامه‌های بهداشتی به‌جا آورد. خوشبختانه در این مسیر همه مردم محله از روضه‌خوان‌های خانگی، مداحان، هیئتی‌ها و خیران و... دست‌به‌دست یکدیگر دادند تا پرچم عزای سالار شهیدان همچون سال‌های گذشته برافراشته باشد و بار دیگر نشان دادند که همین افراد محلی با یکرنگی و همدلی چه گام‌های بلندی می‌توانند بردارند.